Makale

Makale

Eleştirel Söylem Çözümlemesi: Haber Örnekleri Üzerinden Bir İnceleme

Critical Discourse Analysis: A Study Based on News Articles

Ömer ÖZER
Yıl 5, Sayı 9, Sayfalar:36-54

In this study, the ideological production in news discourse is analyzed. For this purpose, the analysis was made on two news. The reason for carrying out this analysis is that many studies claiming to carry out critical discourse analysis in Turkey have made structural mistakes in using methods and analyses. In order not to commit the similar mistake, the harmony of theoretical basic method was ensured in the study. For instance, when critical discourse analysis was carried out, this was first explained theoretically. Since the macro - micro scheme of Teun Adrian van Dijk is used in the method, the critical discourse approach of the scholar is also explained. This was followed by the explanation of his macro - micro scheme under the title of method. And then, based on the schema, analyses were carried out in accordance with the nature of critical discourse analysis, accompanied by linguistic concepts. The reason why analyses are made on two news articles is to show how critical discourse analysis is to be carried out. A study by van Dijk (1991), who preferred to use a single news story in his analysis, was taken as an example. According to the analysis, van Dijk’s approach and scheme are compatible with Turkish news. In this sense, it has been revealed that there is ideological production in the discourse of the news.

Bu çalışmada haber söyleminde yapılan ideolojik üretim saptanmıştır. Bu amaçla iki haber üzerinde çözümleme yapılmıştır. Bu çözümlemenin yapılmasının nedeni, Türkiye’de eleştirel söylem çözümlemesi yaptığını iddia eden çok sayıda çalışmada kurgusal yanlışlar, yöntem kullanma yanlışları ve çözümleme yanlışlarının yapılmasıdır. Benzer hataya düşmemek için çalışmada önce kuramsal temel yöntem uyumu sağlanmıştır. Örneğin eleştirel söylem çözümlemesi önce kuramsal olarak açıklanmıştır. Yöntemde Teun Adrian van Dijk’ın makro – mikro şeması kullanıldığından düşünürün eleştirel söylem yaklaşımı da ele alınmıştır. Bunu, onun makro – mikro şemasının yöntem başlığı altında açıklanması izlemiştir. Bundan sonra ise şema uyarınca dilbilimsel kavramlar eşliğinde eleştirel söylem çözümlemesinin doğasına uygun irdeleme gerçekleştirilmiştir. Çözümlemelerin iki haber üzerinde yapılmasının nedeni, eleştirel söylem çözümlemesinin nasıl yapıldığını daha ayrıntılı olarak göstermektir. Çözümlemesinde tek bir haberi tercih eden van Dijk’ın (1991) çalışmalarından biri örnek alınmıştır. Çözümlemelere göre, van Dijk’ın yaklaşımı ve şeması Türkçe haberlere uyum sağlamaktadır. Bu anlamda haberlerin söyleminde ideolojik üretim yapıldığı ortaya konmuştur.